Οι φθορές που παρατηρούνται στο πεντελικό μάρμαρο και τα υλικά θεμελίωσης των μνημείων οφείλονται στη μεμονωμένη ή συνδυασμένη επίδραση περιβαλλοντικών συνθηκών, μηχανικών, φυσικοχημικών και βιολογικών παραγόντων, σε συνδυασμό με την εσωτερική δομή του μαρμάρου και τις ανθρώπινες επεμβάσεις. Από τη μορφολογία τους οι φθορές διακρίνονται ως εξής:

«Ζαχαροειδής» ή περικρυσταλλική φθορά

Εμφανίζεται στις περιοχές της επιφάνειας, που είναι εκτεθειμένες στη βροχή. Οφείλεται στην όξινη προσβολή του μαρμάρου από τους ατμοσφαιρικούς ρύπους – οξείδια του άνθρακα, του θείου και του αζώτου – που, παρουσία του νερού της βροχής, μετατρέπονται σε αραιά οξέα (όξινη βροχή). Η φθορά αυτή εκδηλώνεται με την προσβολή των κόκκων του μαρμάρου, που οδηγεί στην απώλεια της συνοχής τους και την τελική πτώση τους.

Γυψοποίηση

Στις περιοχές, που δεν έρχονται σε επαφή με το νερό της βροχής, εμφανίζεται το φαινόμενο της γυψοποίησης ή θείωσης του μαρμάρου, κατά την οποία το ανθρακικό ασβέστιο του μαρμάρου μετατρέπεται σε γύψο, που παραμένει στην επιφάνεια και μέχρι ένα ορισμένο πάχος διατηρεί το ανάγλυφο της.

Eπικαθίσεις αιωρουμένων σωματιδίων

Στις περιοχές, που παραμένουν στεγασμένες από το νερό της βροχής παρατηρούνται οι επικαθίσεις αιωρουμένων σωματιδίων της ατμόσφαιρας, όπως η αιθάλη, οι υδρογονάνθρακες, τα oξείδια μετάλλων στα οποία οφείλεται η χρωματική αλλοίωση της επιφάνειας. Η επάλληλη εναπόθεση γύψου, επικαθίσεων και ανακρυσταλλωμένου ανθρακικού ασβεστίου σχηματίζει τις μαύρες κρούστες.

Θραύσεις

Πολλά μέλη είναι θραυσμένα με αποτέλεσμα την αλλοίωση της μορφολογίας και της γεωμετρίας τους. Η διάδοση και ο προσανατολισμός των θραύσεων εμφανίζεται είτε με τη μορφή ρηγματώσεων ή με τη μορφή αποφλοιώσεων, που είναι η απόσχιση – απόσπαση μεγάλων τεμαχίων από την επιφάνεια του μαρμάρου. Οι περισσότερες ρωγμές έχουν προκληθεί από την οξείδωση και διόγκωση των σιδερένιων συνδέσμων και γόμφων κυρίως της αναστήλωσης Μπαλάνου (1890-1937). Επίσης εμφανίζονται ρωγμές, που οφείλονται στην ορυκτολογική ετερογένεια του μαρμάρου (παρουσία αργιλοπυριτικών προσμίξεων) και σε μηχανικά και θερμικά αίτια (όπως οι σεισμοί, η πυρκαγιά αρχαίων χρόνων, η έκρηξη του 1687, οβίδες-σφαίρες).

Αποσάθρωση και απολεπίσεις

Αποσάθρωση και απολεπίσεις παρατηρούνται σε περιοχές της επιφάνειας, όπου το μάρμαρο παρουσιάζει μειωμένη συνοχή, με συνέπεια τη διείσδυση και συγκράτηση αυξημένης ποσότητας νερού. Τα φαινόμενα αυτά οφείλονται σε συνδυασμό πολλών παραγόντων, όπως η μικροδομή του μαρμάρου (αργιλοπυριτικές προσμίξεις), η θερμική καταπόνηση της επιφάνειας από την πυρκαγιά, καθώς και η κυκλοφορία διαλυτών αλάτων από τη λιθόκολλα Meyer.

Κυψελοειδής διάβρωση

Κυψελοειδής διάβρωση εμφανίζεται με τη μορφή οπών σποραδικά ή σε συστάδες. Οφείλεται στη δράση μικροοργανισμών, η ανάπτυξη των οποίων ευνοείται από την αυξημένη υγρασία. Παρατηρείται κυρίως στις βόρειες όψεις των μνημείων και είναι εντονότερη στις ζώνες των αργιλοπυριτικών φλεβών.

Αστοχία παλαιότερων επεμβάσεων συντήρησης

Εκτός από τα προβλήματα, που δημιουργήθηκαν από την οξείδωση των σιδηρών στοιχείων, αστοχίες παρουσίασαν και τα κονιάματα που τοποθετήθηκαν σε παλαιότερες επεμβάσεις συντήρησης, με σκοπό τη συγκόλληση θραυσμάτων και τις σφραγίσεις ρωγμών. Τα περισσότερα από αυτά βασίζονται στην κονία Sorrel ή Meyer, που χρησιμοποιήθηκε σε πολύ μεγάλη έκταση τόσο στα μνημεία, όσο και στα γλυπτά Ακροπόλεως για περισσότερο από 80 χρόνια. Πρόκειται για λευκή κονία δύο συστατικών, οξειδίου του μαγνησίου και χλωριούχου μαγνησίου. Στα περισσότερα κονιάματα αυτού του τύπου παρατηρήθηκαν ρηγματώσεις στο ίδιο το κονίαμα και στο γειτονικό μάρμαρο, αστοχία τους στη συγκράτηση θραυσμάτων, και εξανθήσεις από τα διαλυτά άλατα. Μετά την ανάληψη της επιστημονικής ευθύνης των έργων το 1975 από την ΕΣΜΑ σταμάτησε η χρήση της κονίας Meyer στα μνημεία Ακροπόλεως.

Βιολογική φθορά

Η έρευνα βιολόγων μελετητών αποκάλυψε την παρουσία ποικίλων μικροβιακών πληθυσμών, βακτηρίων, μυκήτων και λειχήνων. Διαπιστώθηκε ότι σημαντική είναι η συμβολή του βιολογικού παράγοντα στη φυσικοχημική φθορά του μαρμάρου. Η επιλιθική και ενδολιθικήμικροχλωρίδα αλλοιώνει χρωματικά την επιφάνεια των μνημείων, η έκκριση διαβρωτικών ενώσεων από ορισμένους μικροοργανισμούς οδηγεί σε διάλυση το ανθρακικό ασβέστιο και μεγάλη μερίδα της μικροχλωρίδας εξασκεί μικροπιέσεις με αποτέλεσμα τη φθορά της επιφάνειας.

Print